Een klein steentje op ieder graf op Joodse begraafplaats in Dinxperlo

DINXPERLO - Op 21 november vond er een bespreking plaats op de Joodse begraafplaats in Dinxperlo. De werkgroep Joodse Begraafplaats van Dinxpers Belang is al vanaf 2008 verantwoordelijk voor een stuk onderhoud van de Joodse Begraafplaats. De intentieverklaring was afgelopen juni verlopen, maar wordt door de Gemeente Aalten als vanzelfsprekend weer verlengd.

Door Waltraud Wensink

Naast afgevaardigden van het bestuur van Dinxpers Belang en vrijwilligers van de Werkgroep Joodse Begraafplaats waren ook mevrouw Lettink van Gemeente Aalten en Coen Abram aanwezig. Coen Abram is projectleider van Erfgoed Telt en is namens het NIK (Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap) aanwezig. Alle heren dragen een hoofdeksel en Abram een traditionele keppel. Uit respect voor de overleden Joodse mensen op deze begraafplaats houden alle aanwezigen zich hier ook aan.

Nederland heeft 238 Joodse begraafplaatsen waarvan er 138 eigendom zijn van het NIK. De Joodse begraafplaats in Dinxperlo is niet groot, maar wel bijzonder. Door de grote zwarte poorten met Davidster in het midden kom je op een begraafplaats met 27 graven van Joodse mensen die nauw verbonden waren met de Dinxperlose gemeenschap. De begraafplaats heeft een mooie omheining in de vorm van een beukenhaag en je kunt zien dat hier de afgelopen jaren mensen met hart en ziel bezig zijn geweest om deze bijzondere plek te onderhouden.

Het oudste graf dateert van 1854 en het jongste graf van 1998. De teksten op de stenen bestaan uit zowel Nederlandse als Hebreeuwse teksten en stralen eenvoud uit. Dat is ook de hele intentie, vertelt Coen Abram. ”Als iemand uit de Joodse gemeenschap overlijdt, is het de bedoeling dat die persoon zo snel mogelijk wordt begraven, het liefst binnen 24 uur. Dan volgen er zeven dagen van rouw waarin er niet wordt gewerkt en bijvoorbeeld ook niet gekookt. We dragen zeven dagen dezelfde kleding en als teken van rouw is er ook een scheur in de kleding aangebracht. Daarna wordt er een maand gerouwd, waarbij de mannen zich niet scheren en waarin we ook geen feesten en partijen bezoeken. Na elf maanden van rouw wordt er een steen geplaats en is de periode van rouw als het ware afgelopen.”
Dat rituelen en gewoontes verschillen bij religies weten we allemaal, maar we staan er lang niet altijd bij stil. Als Coen Abram aan het vertellen is en terwijl we daar allemaal op de Joodse begraafplaats staan, zien we het voor ons. ”We worden allemaal volgens Joodse rituelen begraven. Iedereen heeft dezelfde eenvoudige kist van vurenhout en op de grafstenen zelf staan eenvoudige teksten. Er is geen pracht en praal en je wordt allemaal begraven met je hoofd richting Jeruzalem. Iedereen is gelijk en we maken daarin geen onderscheid. Joodse graven worden nooit geruimd, want je hebt je graf voor eeuwig. Bij de rituelen hoort ook dat de priesters niet met de overleden personen onder één dak mogen zijn. Vandaar dat er op de Joodse Begraafplaats ook geen overhangende takken boven de graven mogen hangen.”

In de huidige situatie is daar wel sprake van, maar mevrouw Lettink gaat in overleg met Gemeente Aalten en zal er zorg voor dragen dat deze boom op gepaste wijze gesnoeid zal worden. Deze taak is namelijk voor de vrijwilligers die de plek onderhouden net iets te groots.
Bertus Hengeveld en Heinz van Zadelhoff zijn twee van de vrijwilligers die hier regelmatig werkzaam zijn. ”Wij knippen onder andere de heg, doen klein snoeiwerk, maaien het gras, zorgen voor de reiniging van de kiezels van de graven en doen klein onderhoud waar nodig.”
Ze zijn er maar druk mee en ze kunnen best wat extra mankracht gebruiken. “Het kost je dan een paar uurtjes per maand en dan is het nog afhankelijk van de tijd van het jaar. Soms ben je de ene maand drukker dan de andere maand.”
Beide heren zijn bereid om eventuele nieuwe vrijwilligers in te werken om deze klus voort te kunnen zetten, want het is wel belangrijk dat dit blijft voortbestaan. Er wordt door een van de heren ook voorlichting en educatie aan schoolkinderen gegeven op verzoek.

En dan valt er nog iets op als je op de Joodse begraafplaats rondkijkt. Op veel van de graven ligt een klein steentje. De uitleg die hierover wordt gegeven is mooi door de eenvoud hiervan. Coen Abram: ”Wij zijn van de eenvoud en niet van de praal. We leggen geen bloemen, maar als er mensen de graven bezoeken van mensen die ze kennen of via anderen kennen, dan laten we een steentje achter om te laten weten dat we zijn geweest.”
En zo hebben we het dus niet meer alleen over ‘zomaar een Joodse begraafplaats’, maar krijgen we ook te maken met een stukje cultuur, gewoontes en rituelen van een andere religies. Dinxperlo heeft geen Joodse inwoners meer, maar heeft er velen gekend. Dinxperlo had een eigen Joodse geloofsgemeenschap en zelfs een synagoge. Veel Joodse inwoners van Dinxperlo zijn helaas niet hier begraven, maar in de oorlog naar concentratiekampen gedeporteerd en nooit teruggekeerd.

Sleutel van poort

Dinxpers Belang is trots op het feit dat dit stukje geschiedenis en cultuur blijft behouden en onderhouden en dat de Gemeente Aalten hen dit toevertrouwt. Ze onderhouden dit al vanaf 2008 en hebben er voor gezorgd dat het de moeite waard is om aan te gaan. Mocht je de begraafplaats op willen dan kun je de sleutel van de toegangspoort ophalen bij de Saba in Dinxperlo. En als je er dan toch bent, leg dan een steentje op een van de graven om aan te tonen dat je de begraafplaats hebt bezocht.
Mocht iemand interesse hebben, handig zijn en fit genoeg om ook als vrijwilliger te komen helpen op de Joodse begraafplaats dan kun je dit aangeven via het Bestuur van Dinxpers Belang: bestuur@dinxpers-belang.nl of Henri Boland, 06-21611576. Vele handen maken licht werk.