Samenwerking op het gebied van erfgoed loont

Erfgoednota voor het eerst ook in de streektaal

Door Bernhard Harfsterkamp

AALTENOOST GELRE/WINTERSWIJK – De samenwerking op het gebied van erfgoed en cultuurhistorie tussen de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk wordt voortgezet. Na vier jaar kan worden gezegd dat die samenwerking loont. “De krachten zijn gebundeld, het werk is verdeeld en samen vragen we subsidies aan”, zegt burgemeester Anton Stapelkamp van Aalten. Dat leidt er toe dat er gezamenlijk meer geld is om bijvoorbeeld bezig te zijn met een kerkenvisie.

Kansenkaart voor kerken
Met die kerkenvisie is gestart, omdat steeds meer kerken niet meer gebruikt worden voor hun oorspronkelijke religieuze doel. Het is dan zoeken naar een andere passende functie. De kerkenvisie voor de drie gemeenten helpt daarbij. Er zijn inmiddels al goede voorbeelden van hergebruik. Er komen woningen in kerken in Aalten en Dinxperlo en in Bredevoort zijn er plannen voor een boekenkerk. “We zijn er fors mee aan de slag”, zegt wethouder Ted Kok van Aalten. “Er zijn al vele gesprekken gevoerd met de kerken.” Het zal leiden tot een kansenkaart voor de kerken. “Samenwerking werkt, ook omdat je er samen vaak een grotere pot met geld voor ter beschikking hebt”, zegt Kok. In de Erfgoednota voor de periode 2021 – 2024 wordt ook aandacht besteed aan het belang van vrijwilligers. “In alle drie gemeenten zijn er vrijwilligers actief, die historische begraafplaatsen onderhouden”, vertelt Kok. “In Winterswijk hebben we de erfgoedklussenbrigade”, vult wethouder Henk Jan Tannemaat van Winterswijk aan. Deze vrijwilligers voeren onderhoud uit aan kleine waardevolle cultuurhistorische objecten. Het is de bedoeling ook in Aalten en Oost Gelre met zo’n brigade te starten.

Meer draagvlak voor historische interieurs
Een andere gezamenlijk project betreft aandacht voor historische interieurs. Doel is om eigenaren bewust te maken van de waarde van oude interieurs in hun woningen en andere panden. “Inwoners mogen daar trots op zijn”, zegt Peter Ballast, beleidsmedewerker erfgoed bij de gemeente Oost Gelre. “De Provincie heeft het inmiddels omarmd en wil aandacht hiervoor tot beleid voor de hele provincie maken.” Het project heeft geleid tot meer kennis en draagvlak voor de historische interieurs. In het vervolgtraject kunnen eigenaren adviezen krijgen hoe ze het beste om kunnen gaan met de waardevolle elementen in hun pand. Ballast wijst er op dat het in de Erfgoednota niet alleen over stenen en gebouwen gaat. “We besteden ook aandacht aan immaterieel erfgoed.” Op de landelijke lijst van dit erfgoed staan bijvoorbeeld het bloemencorso van Lichtenvoorde, het Volksfeest van Winterswijk en de Grolsche wanten. Meer aandacht voor de eigen geschiedenis hoort hier ook bij.

Samenwerking verbreden?
De samenwerking is soms ook breder. Bij het project de “Nieuwe Tijd” is in elf Achterhoekse gemeenten besteed aan het erfgoed uit de periode 1945 – 1965, die ook wel wordt aan geduid als de Wederopbouw. Dat project leidde al per gemeente tot een uitverkiezing van het mooiste gebouw uit die periode. In Dinxperlo dat door de Tweede Wereldoorlog zwaar werd getroffen zal volgens wethouder Kok nog extra aandacht aan die wederopbouw worden besteed. De samenwerking tussen de drie gemeenten bevalt goed en kan misschien uitgebreid worden. “Met drie gemeenten is het goed behapbaar”, zegt Ballast. “Maar we kijken wel of het handig is om meer partners te laten aanhaken. De kerkenvisie had bijvoorbeeld ook samen met Berkelland gekund.” Achterhoekbreed is misschien iets te veel van het goede, al gebeurde dat wel met de wederopbouw.

Duurzaamheid een speerpunt
Wethouder Tannemaat noemt aandacht voor duurzaamheid en energietransitie als een van de speerpunten van het Erfgoedbeleid. Hij wijst op de 75 energiescans die al zijn uitgevoerd zijn voor monumenten. Die scans leidden tot verschillende scenario’s en handreikingen hoe een eigenaar het monument kan verduurzamen. Het behoud van de cultuurhistorische waarden staat voorop en dat is niet altijd gemakkelijk, weet Tannemaat, zoals bij het oude raadhuis in Winterswijk. Er is ook een handreiking zonne-energie gemaakt voor eigenaren van monumenten en gebouwen met cultuurhistorische waarden. Een ander aspect van het Erfgoedbeleid is de koppeling met de vrijetijdseconomie, want erfgoed kan aantrekkelijk zijn voor de toerist. “Met ons drieën bereiken we meer dan met één. Samenwerking zit in het DNA van de Achterhoeker.”

Streektaal levend houden
Ook het dialect, de streektaal behoort bij het immaterieel erfgoed. Met projecten als Wiesneus wordt daar aandacht aan besteed. Dit keer is er bovendien een streektaalversie van de Erfgoednota. Diana Abbink van de Dialectkring Achterhook en Liemers zorgde voor de vertaling. “Het is moeilijk om de streektaal levend te houden”, zegt burgemeester Stapelkamp. “Daarom willen we zelf het goede voorbeeld geven. Dit is het minste wat we kunnen doen. Diana Abbink beschouwde het als een erkenning.” Het Nedersaksisch, waarvan de Achterhoekse streektaal een onderdeel is, is inmiddels al een beschermde taal. De burgemeester vindt daarom dat de streektaal niet alleen gekoesterd moet worden door een kleine kring van liefhebbers, maar breder aandacht verdient. Alle gemeentelijke nota’s tweetalig uitgeven is echter nog niet het streven.