Sfeervol programma rondom leggen Stolpersteine
AALTEN - Op woensdag 13 april werden in Aalten op zes adressen veertien Stolpersteine gelegd, met een sfeervol en indrukwekkend omlijstend programma.
Door Karin Stronks
Stolpersteine zijn vierkante gedenkstenen, voorzien van een goudkleurig plaatje, die geplaatst worden voor de huizen waar mensen, vaak Joden, hebben gewoond die zijn weggevoerd door de nazi's in WO II, en die nooit zijn teruggekeerd. De naam, geboortedatum en de plaats en datum van overlijden van de slachtoffers zijn in de stenen gegraveerd. De stichting Vrienden van de Aaltense Synagoge heeft samen met betrokkenen, nabestaanden, Christelijk College Schaersvoorde en de gemeente Aalten een indrukwekkend en sfeervol programma samengesteld rondom het plaatsen van de Stolpersteine.
Één van de Stolpersteine werd gelegd ter nagedachtenis aan een niet-Jood. Hendrik Jan Wiggers, wonende in de Wolboom in Dale, bood samen met zijn gezin een schuilplaats aan een Joods gezin. Wiggers werd verraden, opgepakt en weggevoerd. Hij stierf na een kortstondig ziekbed, totaal uitgeput door de ontberingen en de vele verplaatsingen in kamp Dora-Mittelbau. De overige Stolpersteine werden gelegd voor de dertien Aaltense Joden die werden afgevoerd en vermoord in de Tweede Wereldoorlog.
Hendrik Jan Wiggers
Het programma rondom het plaatsen van de Stolpersteine begon in Dale aan de Vellegendijk. Een groot aantal belangstellenden, waaronder burgemeester Berghoef die een 'in memoriam' uitsprak, was aanwezig bij het leggen van de eerste Stolperstein voor Hendrik Jan Wiggers. Wiggers bood onderdak aan een Joods gezin, vader Salli, moeder Paula, zonen Hanri en Arthur Meijler. In april 1944 deden de Duitsers een inval bij Wiggers na verraad. Hendrik Jan werd weggevoerd, de Joodse onderduikers werden niet gevonden en overleefden de oorlog. Hendrik Jan Wiggers stierf in kamp Dora-Mittelbau. In 2012 ontvingen hij en zijn vrouw Aleida postuum de onderscheiding 'Rechtvaardige onder de Volkeren' van Yad Vashem.
Emma Meijler
Emma Meijler, de dochter van Hanri Meijler, spreekt een woord van dank en diepe genegenheid uit: "Ik vind het bijzonder pijnlijk om me te realiseren dat mijn familie het wel overleefd heeft, terwijl Wiggers zelf de oorlog niet heeft overleefd. Mijn vader heeft zijn leven te danken aan vader en moeder Wiggers én aan de kinderen. Want hoe klein ze ook waren, iedereen hield zijn mond. Een anekdote van mijn vader die hij altijd met tranen in zijn ogen vertelde: 'de buurman komt langs om een schep te lenen, vraagt Jan om de schep. Jan weet dat de schep in de schuur ligt, waar ook de onderduikers zitten. Hij stuurt daarom de buurman naar het huis en haalt zelf de schep uit de schuur.' Ik ben ver van Aalten opgegroeid, maar wel met de verhalen over de familie Wiggers, en de dankbaarheid die mijn vader altijd uitte als hij over de familie sprak. En ook ben ik blij dat ik de dankbaarheid van mijn vader én die van mij hier uit kan spreken."
Jan Wikkerink
Ook Jan Wikkerink, kleinzoon van Hendrik Jan Wiggers, hield een ontroerende toespraak waarin het zeer toepasselijke gedicht 'Één minder thuis' een hoogtepunt was. Hij zegt zichtbaar aangedaan: "Voor ons als familie is dit moment een soort afsluiting. We hebben geen lichaam kunnen begraven, we hebben geen afscheid kunnen nemen. Nu is er toch een gedenksteen." Na de plechtigheid aan de Vellegendijk gebruikte het gezelschap een lunch bij Elim waar onder andere Sallo van Gelder een toespraak hield. Hij betoogde met klem om te blijven herdenken, om jonge mensen te blijven informeren over de tragische feiten van een inktzwarte bladzijde van de geschiedenis waarin juristen, ambtenaren en professoren zwegen. "De verstandigste mensen verloren hun hoofd en de bijbel", aldus Van Gelder.
Stolpersteine
Na de lunch werd het plaatsen van de Stolpersteine hervat. De Stolpersteine werden door medewerkers van de gemeente Aalten gelegd aan de Dijkstraat 10A voor Levie van Gelder, Jula van Gelder-Landau en hun zoon Arnold van Gelder. Vijf Stolpersteine werden geplaatst bij het grote huis aan 't Dal 1 voor Levie Salomon Schaap, Ella Schaap-Philips en hun zoon Eliazar Hars Schaap en voor het echtpaar Frits en Amalia Landau-Lorch. Voor Salomon Goedhart en Philipina Lea Goedhart-Rosenburg werden Stolpersteine geplaatst aan de Hogestraat 94. Twee Stolpersteine werden gelegd voor Sally Fuldauer en Regina Fuldauer-De Jong aan de Grevinkweg 5. De laatste gedenksteen was voor Wijnand Andriesse, deze werd aan de Haartsestraat 64 gelegd. Bij elk adres werd een in memoriam uitgesproken en een gedicht voorgedragen. Scholieren van het Christelijk College Schaersvoorde brachten onder leiding van Tineke Ubbels stille maar indrukwekkende korte voorstellingen. De vijftienjarige talenten Sanne Franse en Icallin Attema brachten toepasselijke songs ten gehore, ze begeleidden zichzelf op de gitaar. Na het plaatsen van de Stolpersteine was in gebouw Elim gelegenheid om na te praten en er werden dankwoorden uitgesproken. 's Avonds werd de aangrijpende muziekvoorstelling 'Bevroren Tranen' opgevoerd in de Zuiderkerk.
Gunter Demnig
De Duitse kunstenaar Gunter Demnig, geboren in 1947 in Berlijn, heeft de Stolperstein ontworpen en het is zijn project geworden. In 1994 heeft hij de eerste Stolperstein in Berlijn gelegd. Sindsdien zijn er in Duitsland en in vele andere Europese landen Stolpersteine gelegd. Stolpersteine - letterlijk struikelstenen - zijn bedoeld om figuurlijk over te struikelen, met het hoofd en het hart: 'opdat wij niet vergeten'. Demnig vervaardigt de stenen met grote precisie – 96 bij 96 mm en 100 mm hoog - met bovenop een messing plaatje en daarin de naam, de geboortedatum en de sterfdatum en -plaats van het slachtoffer. In het begin plaatste hij alle stenen zelf, nu komt hij vaak de eerste stenen in een gemeente zelf plaatsen. In Aalten gebeurde dat ook. Demnig legde de eerste Stolpersteine in Aalten op 13 februari 2015.
