Armoedebeleid bekeken uit verschillende invalshoeken
Waarom arm zijn duur is
Door Leander Grooten
ACHTERHOEK - In een vierluik bekijkt Achterhoek Nieuws het fenomeen armoede vanuit verschillende invalshoeken. Zo stelt de Gemeente Winterswijk stelt ten doel in 2040 geen armoede meer te kennen. Evengoed ligt het percentage inwoners met een laag inkomen hoger dan het landelijk gemiddelde en stijgt de deelname aan de voedselbank alleen maar. Dat maakt de uitdaging des te belangrijker. In dit derde deel spreken wij met een cliënt van de Voedselbank.
Freek is, met zijn kinderen, afhankelijk van de Voedselbank. Thuis noemen ze het kortweg VB. Geschoold op het HBO en een goede baan, maar toch in de schulden. Het kan iedereen overkomen. En iedereen kan worden geholpen om daar weer uit te komen. Maar welke weg leidt daarnaartoe? Hoe ervaart Freek de Voedselbank en ziet hij zijn toekomst?
Taboe
Financiële schulden komen vaak voort uit heftige life events, zoals een scheiding, overlijden of ziekte. "Schulden hebben is nooit leuk, dat geldt voor iedereen," begint Freek, "maar er zijn er talloze die ze hebben." Freek ervaart dat het een lastig bespreekbaar onderwerp is. "Over je geld, salaris, en al helemaal over schulden, praat je niet in onze cultuur. In Nederland is toch niemand arm, er is toch overal een potje voor?" vertaalt hij de gedachten van de samenleving.
Goed inkomen
Een baan op zijn opleidingsniveau zorgt voor een goed inkomen bij Freek. "Te goed, want in de schuldsanering (WSNP) wordt alles op bijstandsniveau recht getrokken. En ik krijg voor mijn gezin per week 50 euro te besteden." De bijstand voor een alleenstaande ouder is gesteld op onder de 1000 euro. Als de WSNP op iemand van toepassing is, berekent de bewindvoerder een vrij te laten bedrag. Van dat bedrag moet je rondkomen, de rest wordt gebruikt om schulden af te lossen.
"De berekening is amper te begrijpen voor burgers. En bovendien is het dusdanig laag dat ik in aanmerking kom voor de VB." Met andere woorden: de overheid geeft toe dat het besteedbaar inkomen te laag is om eten en drinken te kopen. "Zonder de VB kan het ook niet," ervaart Freek.
Voedselpakketten
Iedere vrijdag staat Freek in de rij. Enthousiast over de grootte van het pakket, met enige kritiek op de inhoud. "Brood, witte kool, maar ook producten die ik eerst moet googelen voordat ik weet wat het is. Laat staan wat je ermee kan." Zoals wereldgerechtmixen. " Wel jammer dat je er rundvlees, paprika's en crème fraiche aan moet toevoegen. Daar heb ik geen geld voor."
Freek wil niet ondankbaar zijn. "Brood, vlees en aardappels zijn meer dan welkom. Maar een kind kan niet gezond groot worden op Monatoetjes." "Soms krijg ik twee pakken koffie in een week, of alweer een pot pindakaas, mijn kelder staat er inmiddels vol mee."
Scheef systeem
De VB wordt volledig gerund door vrijwilligers. "Ze zijn ontzettend lief en geweldig," looft Freek hen. Ook de gulle giften van de supermarkten worden gewaardeerd. "Ook al heb ik genoeg sausjes om vele barbecues te organiseren, maar geen geld om het vlees te kopen." Freek denkt, door zijn persoonlijke ervaring en zijn beroep, dat het anders kan.
'Als je niet in de bijstand zit, kun je ook geen bijzondere bijstand ontvangen'
Het systeem klopt niet en heeft een perverse uitwerking op de burger. Als voorbeeld noemt hij de autoverzekering. Om uit de schulden te komen en een goede baan te hebben, kun je een auto nodig hebben. "Als je niet in de bijstand zit, kun je ook geen bijzondere bijstand ontvangen." Heb je geen geld voor de verzekering, dan wordt je beboet met honderden euro's. "Maar die kun je dan ook niet betalen. Het incassobureau verhoogt vervolgens de boete na aanmaningen. Daarmee ben je verder van huis."
Het leidt ertoe dat het systeem de burger beperkt in het vinden van de goede kans op werk. De overheid laat boetes en belastingschulden niet meewegen in saneringsplannen. "Dus als je na drie jaar schuldsanering, en dus krom liggen, eruit komt, komt alsnog de belastingdienst op de te dure koffie."
En hier gaat het scheef volgens de Winterswijker. "De overheid trek aan de ene kant al het geld weg en je kunt alleen in aanmerking komen voor extra tegemoetkomingen als je maar te weinig verdient. Dat klopt niet."
Winstbejag
Extra zuur in dit verhaal, zijn de uitspraken in jaarverslagen van de GGN (Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland). "Het is een op winst beluste organisatie. De financieel directeur ziet de nettowinst toenemen met 58%. Dat gaat over de rug van de armen."
Einde voedselbank
Ondanks de inzet van de vrijwilligers en de noodzaak van Freek om over de schaamte heen te stappen en in de rij te staan bij de VB, pleit hij voor opheffing ervan.
Het systeem van voedselbanken houdt het systeem van te lage weekgelden in stand, is de conclusie van Freek. "Wat zou er gebeuren als al deze vrijwilligers dit niet zouden doen en de voedselbank daarmee wordt opgeheven," filosofeert hij, "zou de overheid dan tot bezinnen komen en zien dan de schuldhulpverlening in Nederland anders geregeld moet worden?" Als het vangnet wegvalt, wordt de echte problematiek achter de schuldhulp zichtbaar.
"Ik ben van mening dat deze schuldhulp wezenlijk moet veranderen. Het laten verdwijnen van voedselbanken in Nederland is daarmee noodzakelijk."