Armoedebeleid vanuit
verschillende invalshoeken
'Heb lef, investeer in mensen!'
ACHTERHOEK - In een vierluik bekijkt Achterhoek Nieuws het fenomeen armoede vanuit verschillende invalshoeken. Zo stelt de Gemeente Winterswijk stelt ten doel in 2040 geen armoede meer te kennen. Evengoed ligt het percentage inwoners met een laag inkomen hoger dan het landelijk gemiddelde en stijgt de deelname aan de voedselbank alleen maar. Dat maakt de uitdaging des te belangrijker. In deze vierde en laatste bijdrage spreekt Achterhoeks Nieuws met onder andere (oud-) Tweede Kamerleden.
Door Leander Grooten
PvdA-Tweede Kamerlid Gijs van Dijk denkt na over armoedebestrijding. Hij heeft hiervoor een meedenkgroep geformeerd. Samen met oud partijvoorzitter Hans Spekman streek hij neer in Gelderland om onder andere met lokale politici uit Winterswijk, Arnhem en Doetinchem van gedachten te wisselen.
Teveel regels
We praten over 'de armen', over wie hebben we het dan?
Amma Assante stelt deze vraag om hem vervolgens zelf te beantwoorden. Zij is adviseur van gemeenten op het gebied van Maatschappelijke Ontwikkeling. "In 2015 is de financiering van zorg bij de gemeenten terecht gekomen, dichter bij de burger, zo was het idee. Maar uit onderzoek blijkt dat zij de burger onvoldoende kennen. De overheid is teveel verstrengeld in regels en verantwoordelijkheden waardoor een totaalvisie mist. Hierdoor blijft de burger met lege handen achter."
Hans Spekman is het hier helemaal mee eens: "Het systeem staat centraal, niet de mens. Wethouders werken niet genoeg samen. Doorbreek alsjeblieft die schotten in en neem als overheid verantwoordelijkheid!"
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) schreef in 2016 'Eigen schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden'. Zij stelt dat problematische schulden mede ontstaan doordat de overheid te hoge verwachtingen heeft van de financiële zelfredzaamheid van burgers. Veel regels zijn te ingewikkeld en er wordt te weinig rekening gehouden met de psychologie van mensen. "Kortom", vat Tweede Kamerlid Gijs van Dijk samen, "de overheid doet haar werk gewoon niet goed."
Vertrouwensexperiment
Doetinchems raadslid Marianne Kock stelt voor het systeem drastisch te veranderen: "Het wordt tijd om te stoppen met olie gieten in een roestige machine. Hij moet vervangen worden door een nieuw model met een werkomschrijving die past bij deze tijd." Van Dijk kan vanuit landelijk politiek perspectief zijn steentje bijdragen: "Er zijn in Nederland op dit moment proeven gaande om het anders te doen. Als landelijke politiek bekijken we de uitslagen in 2019: sommige experimenten hanteren de regels en wetten zoals ze beschreven staan, anderen doen aan maatwerk, en dus aan meer lef."
Winterswijk en de Achterhoek besloot hier niet aan mee te doen. In negen gemeenten nemen zo'n 6300 mensen deel, wat wereldwijd het grootste experiment op dit gebied is. Tilburg is er daar eentje van. Zij doet het 'Vertrouwensexperiment Bijstand' en de reacties halverwege zijn hoopvol, zo vertelt het Brabants Dagblad eind juni. Op basis van de resultaten besluit het kabinet of er aanleiding is regels te schrappen en bijstandsgerechtigden meer vrijheid en financiële ruimte te bieden.
Preventie
Naast wachten op de landelijke overheid, wil de lokale overheid een snellere slag slaan. "Initiatieven die investeren in preventie van armoede zijn belangrijk," aldus Marianne Kock. Amma Assante: "De vindbaarheid van de armen is slecht. En als je ze hebt gevonden, moet je ze bij de hand nemen. Preventie en begeleiding. Dat kost tijd en geld."
Viltstift en fijnschrijver
Een onderdeel van de modernisering, is het verminderen van regels. Beleid op hoofdlijnen, de details ingevuld in gesprek met de burger, zo lijkt het ideaal.
"Dat is het maatwerk," zo geeft PvdA-coryfee Spekman aan, "met viltstift schrijven we enkele hoofddoelen, met een fijnschrijver de uitwerkingen per casus."
Dat vraagt een andere mindset van de ambtenaar en het nemen van regie van de burger. Amma Assante voegt hieraan toe: "Gemeenten zouden de rol van bruggenbouwer en intercedent op zich moeten nemen, niet die van de geldgever en controleur."
Pasjessysteem
Om terug te keren naar het eerste artikel in deze reeks, te weten de Voedselbank, zijn er initiatieven die inhaken op de eigen regie van de burger. In onder meer Doesburg wordt gewerkt met een 'Gelrepas' waarmee cliënten in de bijstand kortingen ontvangen. In Doetinchem en Ulft bestaat de Mini Manna-winkel. Na een inkomenscheck krijgt de cliënt ook hier een pasje om goedkoop verantwoorde boodschappen te doen. "Het geeft hen de eigen keus in hun voedselgebruik."
Basisinkomen
Een andere suggestie is het verstrekken van een basisinkomen aan elke burger in Nederland. Afgelopen jaren is hier over gedebatteerd en zijn voorbeelden uit omliggende landen genoemd.
Spekman gelooft er niet in: "Je moet regelingen aanpassen op andere gebieden, bijvoorbeeld het bouwen van goedkopere woningen."
Lokale PvdA-ers uit de Achterhoek denken er anders over, getuige ook de Winterswijkse deelname aan het amendement in juni 2018 over dit onderwerp.
Anders omdat dit het niet is
In vier artikelen is Achterhoek Nieuws gedoken in meningen, intenties, visies en ervaringen op het gebied van armoede, specifiek in Winterswijk. Het probleem van armoede wordt erkend, evenals dat de voedselbanken symptoombestrijding is. Net als daarnaast de kledingbanken, speelgoedbanken, en andere voorzieningen die ontstaan zijn vanuit de hartverwarmende inzet van vrijwilligers. Een wijziging van beleid en de manier van 'kijken' naar de problematiek lijkt aan de orde. Daarover lijkt iedereen het eens te zijn.
Wat er uiteindelijk nodig is om te komen tot verwezenlijking van het doel om Winterswijk armoedevrij te hebben in 2040, kan niet alleen een lokaal antwoord zijn. Investeringen, uitkeringen of extra voorzieningen zijn ook afhankelijk van de landelijke politieke visie, de partijpolitieke stroming en keuzes. De participerende en mondige burger zal meer regie moeten hebben, zo klinkt het.
Op 11 juni heeft het nieuwe College van B&W in Winterswijk aangegeven dat armoedebestrijding een speerpunt is in het te voeren beleid. "We stoppen met ad hoc maatregelen die alleen symptomen van armoede bestrijden en zetten in op een structurele aanpak. Alle investeringen moeten daarop gericht zijn," zo schrijft het nieuwe college.
Na de zomer, wanneer het college op stoom is geraakt, zal Achterhoek Nieuws de beleidsmakers bevragen over hun plannen. Hoe het ook wendt of keert, het zijn uiteindelijk mensen die een samenleving maken en dus ook het verschil gaan maken. Niet de procedures.
Bronvermelding
WRR rapport 2016 'Eigen Schuld? Een gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden'
Brabant Dagblad d.d. 26-06-2018, 'Proef bijstand: mensen bloeien al op'
