Column Dichterbij: Vertrouwen of wantrouwen?

Ons land ontstond uit een ondoordachte opstand tegen het gezag, na de ongeplande ‘bevrijding’ op 1 april 1572 van Den Briel. De leider, Willem van Oranje, had onvoldoende gezag om de verdeeldheid te boven te komen en was ook niet altijd consequent. In 2022 vierden we de 450ste verjaardag van die Geboorte van Nederland. Om de actualiteit te benadrukken kozen de organiserende gemeenten als ondertitel ‘450 jaar op zoek naar Vrijheid, Verdraagzaamheid, Verscheidenheid en Verbondenheid’. We gingen op zoek naar vrijheid om zelf ons land te besturen, om vrijheid voor eenieder om zijn godsdienst te belijden. Dat was nooit vanzelfsprekend, we faalden geregeld. Joden, rooms-katholieken en ongelovigen werden achtergesteld en nu wordt de positie van moslims door sommigen ter discussie gesteld. Grondrechten garanderen de vrijheid anders te denken en te doen dan de meerderheid, anders te zijn en je anders te gedragen. Maar tonen we die verdraagzaamheid ook als die ander er voor de meerderheid verwerpelijke gedachten en gebruiken op nahoudt? We hebben die grondrechten verankerd in onze Grondwet en verdragen, maar zijn ze daarmee verzekerd? Bestuurders - en burgers - die onder druk staan kunnen niet altijd de verleiding van ‘het doel heiligt de middelen’ weerstaan en dreigen meegesleurd te worden door de emoties en zorgen van het moment. Dat bleek tijdens de Koude Oorlog, bij terreuraanslagen en tijdens de coronacrisis. Om elkaar te verdragen is nog een vijfde V noodzakelijk, de V van vertrouwen. Slechts met vertrouwen durf je je medemens de vrijheid te geven om er zijn eigen levensstijl en levensbeschouwing op na te houden. Waarbij de grens scherp getrokken moet worden bij de rechten van anderen en de grenzen die de wet stelt. Vrijheid is geen vrijbrief om te doen wat je wilt.

Nederland ontstond in 1572, maar moest nog gemeenschappelijke symbolen (zoals een vlag en volkslied), rituelen en tradities ontwikkelen. De inwoners van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden verstonden elkaar maar beperkt en hadden andere rechtsstelsels. Om over de religieuze verschillen maar te zwijgen. Maar we moesten het samen zien te rooien en deden dat ook met succes via ons poldermodel en compromissenpolitiek. Eeuwen waren nodig om naar elkaar toe te groeien, maar de verscheidenheid is nog steeds groot. Ook nu is het een opgave om ons met elkaar verbonden te voelen. Wij burgers van Nederland, ongelovigen en gelovigen, mensen met wortels in alle delen van de wereld, stedelingen en plattelanders, rijk en arm, meerderheid en minderheden, moeten samen leven, rekening met elkaar houden, samen leren omgaan met verscheidenheid en ons met elkaar verbonden weten. Daarvoor is vertrouwen nodig. Dat kwam te voet maar lijkt nu juist te paard van ons weg te draven.

Geen eenvoudige opdracht in deze verdeelde tijden, maar wat is het alternatief? Een samenleving waar mensen elkaar en hun overheid niet vertrouwen en de overheid haar burgers wantrouwt is weinig aanlokkelijk, voelt kil en onveilig, daar wil je niet leven! Een uitdaging voor ons allen, durf elkaar te vertrouwen!

Anton Stapelkamp

burgemeester